اعترافاتی از اهل سنت و شیعه در باب تولد امام علی(ع) در خانه خدا
طلوع خورشیدِ امامت ازافقِ کعبه، یکی از ده ها مناقب ویژه مولای متقیان، امیر مؤمنان علیه السلام است که در میان اوّلین و آخرین، احدی در این فضیلت با آن حضرت شریک نیست.
اعتراف علمای شیعه و سنی به ولادت حضرت علی ع در کعبه
با اینکه در طول تاریخ دشمنان حضرت علی(علیه السلام) سعی درپنهان کردن فضائل بیشمار حضرت داشته اند؛ اما با مراجعه به میراث حدیثی شیعه و سنی به خوبی می توانیم پی به فضائل بی شمار حضرت پی‌ببریم؛ همانطور که در کتب مختلف اهل سنت به آن تصریح شده است: «ما لأحد من الصحابه من الفضائل بالأسانید الصحاح مثل ما لعلی رضی الله عنه»؛(1) (در حق هیچ یک از صحابه، فضائلی که در حق علی، با سندهای صحیح وارد شده، نیامده است) و از جمله فضائل قطعی حضرت تولد حضرت در خانه خدا می باشد؛ اما متسفانه، برخی از مغرضین و دشمنان حضرت این فضلیت قطعی حضرت را زیر سوال برده‌اند، بر آن شبهاتی متعددی مطرح نموده اند که در ذیل به تعداد از آن‌ها اشاره می شود:
(در روز جمعه سیزدهم ماه رجب، سى سال پس از عام الفیل در خانه خدا در شهر مکه به دنیا آمد).
«ولد بمکة فی بیت الله الحرام سنة ثلاثین من عام الفیل یوم الجمعة الثالث عشر من رجب ، ولم یولد قبله ولا بعده مولود فی بیت الله تعالى سواه ، منا من الله سبحانه وتعالى علیه بذلک واجلاء لمحله فی التعظیم».(5)
در روز جمعه، سیزدهم ماه رجب، سال سى‌ام از عام الفیل در خانه خدا در شهر مکه به دنیا آمد. قبل از او و بعد از او مولودی غیر او در خانه خدا تولد نیافت. این منتی از سوی خداوند برای او، همچنین بزرگداشت جایگاه او است.
«وُلِدَ بِمَکَّةَ فِی الْبَیْتِ الْحَرَامِ یَوْمَ الْجُمُعَةِ الثَّالِثَ عَشَرَ مِنْ شَهْرِ اللَّهِ الْأَصَمِّ رَجَبٍ بَعْدَ عَامِ الْفِیلِ بِثَلَاثِینَ سَنَةً وَ لَمْ یُولَدْ قَطُّ فِی بَیْتِ اللَّهِ تَعَالَى مَوْلُودٌ سِوَاهُ لَا قَبْلَهُ وَ لَا بَعْدَهُ وَ هَذِهِ فَضِیلَةٌ خَصَّهُ اللَّهُ تَعَالَى بِهَا إِجْلَالًا لِمَحَلِّهِ وَ مَنْزِلَتِهِ وَ إِعْلَاءً لِقَدْرِهِ»(6)
در روز جمعه، سیزدهم ماه رجب، سى سال پس از عام الفیل در خانه خدا در شهر مکه به دنیا آمد. هیچ مولودی قبل از او و بعد از او در خانه خدا تولد نیافت. این فضیلتی است که خداوند به جهت بزرگ داشت جایگاه علی علیه السلام و بلند گرداندن منزلتش، به او اختصاص داد.
الف: ذهبی رجالش شناس معروف اهل سنت در باره او چنین می نویسد : «الحاکم الحافظ الکبیر امام المحدثین ... ناظر الدارقطنی فرضیه وهو ثقة واسع العلم بلغت تصانیفه قریبا من خمس مائة جزء »؛(8) (حاکم ، حافظ بزرگ و پیشوای محدثان است . دار قطنی با او مناظره ای داشت که او را پسندید ، او مورد اعتماد و دارای علم بسیار است ، نوشته ها و آثار او نزدیک به پانصد جلد می شود).
ب: جلال الدین السیوطی نیز از دیگر اندیشمندان اهل سنت در باره شخصیت، حاکم چنین می نویسد : «الحاکم الحافظ الکبیر إمام المحدثین أبو عبد الله محمد بن عبد الله محمد بن حمدویه بن نعیم الضبی الطهمانی النیسابوری ... وکان إمام عصره فی الحدیث العارف به حق معرفته صالحا ثقة»؛(9) (حاکم، حافظ بزرگ و پیشوای محدثان است ... او در زمان خود پیشوای علم حدیث و آن چنان که شایسته بود ، با علم حدیث آشنائی داشت ، درستکار و قابل اعتماد بود) .
ج: أبو اسحاق شیرازی، نیز حاکم را این گونه معرفی می کند: «هو أبو عبد الله محمد بن عبد الله بن محمد النیسابوری المعروف بالحاکم صاحب المستدرک وتاریخ نیسابور وفضائل الشافعی وکان فقیها حافظا ثقة علیا لکنه یفضل علی بن أبی طالب علی عثمان رضی الله عنهما انتهت إلیه ریاسة أهل الحدیث طلب العلم فی صغره ورحل إلی الحجاز والعراق مرتین وروی عن خلائق عظیمة قال الأسنوی ویزید علی الفیء شیخ وتفقه علی أبی الولید النیسابوری وأبی علی بن أبی هریرة وأبی سهل الصعلوکی وانتفع به أئمة کثیرون منهم البیهقی قال عبد الغافر کان الحاکم إمام أهل الحدیث فی عصره وبیته بیت الصلاح والورع واختص بصحبته إمام وقته أبی بکر الصیغی وکان یراجع الحاکم فی الجرح والتعدیل»؛(10) (محمد بن عبد الله ... نیشابوری مشهور به حاکم صاحب کتاب المستدرک ، تاریخ نیشابور و فضائل شافعی، فقیه، حافظ ، قابل اعتماد و بلند مرتبه بود؛ وی علی بن أبی طالب را از عثمان برتر می دانست . ریاست اهل حدیث به او می رسد . تحصیل دانش را از کودکی آغاز و دو بار به حجاز و عراق مسافرت کرد . از افراد زیادی روایت نقل کرده است ... و بزرگان زیادی؛ از جمله بیهقی از او کسب دانش کرده اند . عبد الغافر می گوید : حاکم پیشوای اهل حدیث در زمان خود بود و خانه او خانه درستکاری و پرهیزگاری بود ، أبو بکر صیغی که پیشوای زمان خود بود ، همواره در کنار حاکم بود و در جرح و تعدیل روات به او مراجعه می کرد) .
د: ابن خلکان از دیگر علمای اهل سنت نیز در باره حاکم چنین در کتابش وفیات الأعیان می‌آورد : «الحاکم النیسابوری الحافظ المعروف بابن البیع إمام أهل الحدیث فی عصره والمؤلف فیه الکتب التی لم یسبق إلی مثلها کان عالما عارفا واسع العلم »؛(11) (حاکم نیشابوری حافظ (کسی که بیش از صد هزار حدیث حفظ است) مشهور به ابن البیع ، پیشوای اهل حدیث در زمان خود بود و کتاب هایی در علم حدیث نوشت که کسی پیش از او همانندش را ننوشته بود ، او دانشمند ، عارف و دارای دانش بسیار بود) .
هـ: أبو الفداء تاریخ شناس معروف اهل سنت در تاریخش در باره حاکم چنین می نویسد : «وفیها توفی الحافظ محمد بن عبد الله بن محمد بن حمدویه بن نعیم الضبی الطهمانی، المعروف بالحاکم النیسابوری إِمام أهل الحدیث فی عصره ، والمؤلف فیه الکتب التی لم یسبق إِلی مثلها ، سافر فی طلب الحدیث، وبلغت عدة شیوخه نحو ألفین، وصنف عدة مصنفات ...»؛(12) (در آن سال (455هـ) حافظ محمد بن عبد الله ... مشهور به حاکم نیشابوری از دنیا رفت ، او پیشوای اهل حدیث در زمان خود بود و کتاب هایی در علم حدیث نوشت که کسی همانند آن ها را پیش از او ننوشته بود ، برای یادگیری حدیث مسافرت می کرد ، اساتید او نزدیک به دو هزار نفر بودند ، کتاب های بسیاری نوشت ...).
بنابر این با توجه به جایگاهی که حاکم نیشابوری در میان علمای اهل سنت دارد، اگر غیر از سخن و اعتراف او به تواتر ولادت امیر مؤمنان (علیه السلام ) درخانه خدا، هیچ دلیل دیگری وجود نداشت، برای حق جویان کفایت می کرد، ولی بازهم جهت تاکید و تقویت موضوع سخنان و اعترافات دیگر علمای اهل سنت را نیز مطرح می کنیم .
روایت شده است که فاطمه بنت أسد ، در حالی که باردار بود ، خانه خدا را طواف می کرد ، درد زایمان او را فراگرفت ، در خانه کعبه به روی او باز شد ، پس داخل خانه کعبه شد و فرزندش را به دنیا آ ورد.
«وفی السنة الثلاثین من مولده صلی الله علیه وسلم ولد علی بن أبی طالب کرم الله وجهه فی الکعبة».(14)
و در سال سی ام از ولادت پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله علی بن أبی طالب کرم الله وجه در کعبه به دنیا آمد.
«وأول من ولد فی الکعبة من بنی هاشم من المهاجرین : علی بن أبی طالب ـ رضی الله عنه ».(15)
نخستین کسی از بنی هاشم و مهاجرین در کعبه به دنیا آمد، علی بن أبی طالب رضی الله عنه بود.
«وکان ولد فی الکعبة ولم یولد فیها خلیفة غیر أمیر المؤمنین علی بن أبی طالب علیه السلام ».(16)
آن حضرت در کعبه به دنیا آمد ، هیچ یک از خلفا غیر از امیرمؤمنان علی بن أبی طالب [علیه السلام] کسی دیگری در کعبه به دنیا نیامده است.
أنت العلیُ اَلّذی فَوقَ الْعُلَی رُفِعا
توآن علی بلند مرتبه ای هستی که جایگاه تو از مقام رفیع الهی نشات گرفته و در اوج رفعت انسانی هستی
بِبَطْنِ مَکهَ عِندَ البَیتِ إذْ وُضِعا
خداوند تورا آورد درون مکه و داخل کعبه قرار داد و تو اینگونه نازل شدی.
آلوسی در ادامه؛ ضمن شرح ابیات افندی چنین می نویسد:
و فی کون الامیر کرم الله وجهه ولد فی البیت، امر مشهور فی الدنیا وذکرفی کتب الفریقین السنه و الشیعه.(17) اینکه علی بن ابی طالب کرم الله وجهه در داخل خانه خدا به دنیا آمده است، امری مشهور است که در کتب شیعیان و اهل سنت آمده است.
چنانکه از سخن آلوسی به خوبی به دست می‌آید این است که او نه تنها اعتراف به تولد حضرت علی(علیه السلام در خانه خدا دارد؛ بلکه آن را یک امر مشهور که در کتب شیعه و سنی به آن اعتراف شده است، تلقی می کند.
«ولد علی ( علیه السلام ) بمکة المشرفة بداخل البیت الحرام فی یوم الجمعة الثالث عشر من شهر الله الأصم رجب الفرد سنة ثلاثین من عام الفیل قبل الهجرة بثلاث وعشرین سنة ، وقیل بخمس وعشرین ، وقبل المبعث باثنی عشرة سنة ، وقیل بعشر سنین . ولم یولد فی البیت الحرام قبله أحد سواه ، وهی فضیلة خصه الله تعالی بها إجلالا له وإعلاء لمرتبته وإظهارا لتکرمته».(18)
علی (علیه السلام) در مکه مشرفه در داخل بیت الحرام ( کعبه) در روز جمعه سیزدهم ماه خدا یعنی ماه رجب سال سی ام عام الفیل و بیست و سه سال پیش از هجرت به دنیا آمد ... پیش از او هیچ کس در کعبه متولد نشد، و این فضیلتی است که خداوند به جهت بزرگداشت و بالا بردن مقام و اظهار کرامت او مخصوص حضرتش گردانیده است.
ابن صباغ نیز اشاره می کند که ولادت در کعبه فضیلت خاصه حضرت می باشد که خداوند متعال از باب بالا بردن مقام و اظهار کرامت به آن حضرت بخشیده است.
«ولد أمیر المؤمنین علی بن أبی طالب بمکة فی بیت الله الحرام لیلة الجمعة لثلاث عشرة لیلة خلت من رجب سنة ثلاثین من عام الفیل ولم یولد قبله ولا بعده مولود فی بیت الله الحرام سواه إکراما له بذلک ، وإجلالا لمحله فی التعظیم ».(19)
امیر مؤمنان علیه السلام شب جمعه سیزده رجب ، سال سوم بعد از واقعه عام الفیل در داخل خانه خدا به دنیا آمد . کسی پیش از آن حضرت و بعد از آن در داخل خانه کعبه به دنیا نیامده است و این از فضائل اختصاصی آن حضرت است که خداوند به جهت بزرگداشت مقام او عطا کرده است .
با دقت و امعان نظر در کلمات گنجی، در می یابیم که وی نیز علاوه بر اشاره به ولادت آن حضرت در کعبه، تصریح می کند که این فضیلت برای هیچ کسی غیر از حضرت علی علیه السلام محقق نشده است.
«ورأیت فی الفصول المهمة فی معرفة الأئمة بمکه المشرفة شرفها الله تعالی لأبی الحسن المالکی أن علیا ولدته امه بجوف الکعبة شرفها الله تعالی وهی فضیلة خصه الله تعالی بها وذلک أن فاطمة بنت أسد رضی الله عنها أصابها شدة الطلق فأدخلها أبوطالب الی الکعبة فطلقت طلقة واحدة فوضعته یوم الجمعة فی رجب سنة ثلاثین من عام الفیل...».(20)
در کتاب فصول المهمه فی معرفة الأئمه بمکهء المشرفه که نویسنده آن ابو الحسن مالکی بود دیدم که مادر علی (علیه السلام) او را در داخل کعبه به دنیا آورده است و این فضیلتی است که خداوند تنها به او داده است . داستان از این قرار است که فاطمه دختر أسد رضی الله عنها درد زایمان گرفت، ابو طالب او را به داخل کعبه بود، و با یک بار درد زایمان بچه را به دنیا آورد . این ولادت در روز جمعه 13 رجت سال سیم از عام الفیل اتفاق افتاد.
وی همچنین در کتاب مختصر المحاسن المجتمعة مطابق متن بالا چنین می نویسد:
«رأیت فی الفصول المهمة فی معرفة الائمة لبعض المالکیة أن علیا رضی الله عنه ولدته أمه فاطمة بجوف الکعبة، وهی فضیلة خصه الله تعالی بها، وذلک أن أمه اشتد بها الطلق، فاتی بها أبو طالب واسمه عبد مناف، وأدخلها الکعبة فطلقت طلقة واحدة، فوضعته یوم الجمعة، فی شهر رجب، سنة ثلاثین من عام الفیل، بعد أن تزوج النبی صلی الله وسلم خدیجة رضی الله عنها بثلاث سنین».(21)
در کتاب فصول المهمه که نوشته یکی از علمای مالکی مذهب است دیدم که نقل شده بود: فاطمه بنت اسد، علی رضی الله عنه، را درون کعبه به دنیا آورد و این فضیلتی برای اوست که خداوند به ایشان عنایت کرده است و این چنین بود هنگامی که درد حمل بر مادرش غلبه کرد، ابو طالب که اسم او عبد مناف است، او را وارد بر کعبه کرد و درد زایمان او را یک بار فرا گرفت و او (حضرت علی علیه السلام) را در روز جمعه در ماه رجب سال 30 عام الفیل، سه سال بعد از ازدواج پیامبر با حضرت خدیجه به دنیا آورد.
«وروی أن فاطمة بنت أسد لما حملت بأمیر المؤمنین (علیه السلام) کانت تطوف بالبیت فجاءها المخاض وهی فی الطواف فلما اشتد بها دخلت الکعبة فولدته فی جوف البیت».(22)
و روایت شده است که فاطمه بنت اسد هنگامی که به حضرت علی علیه السلام باردار بود، در حال طواف خانه کعبه بود که درد زایمان سراغش آمد، هنگامی که درد زیاد شد، وارد کعبه شد و فرزندش (حضرت علی علیه السلام) را درون کعبه به دنیا آورد.
وی همچین در مروج الذهب چنین می نویسد: «وکان مولده فی الکَعبة؛ محل تولد علی علیه السلام ، خانه کعبه است».(23)
وی در جای دیگر نیز می آورد:
«وأمه فاطمة بنت أسد ابن هاشم بن عبد مناف وهی أول هاشمیة ولدت لهاشمی روی انه لما ضربها المخاض أدخلها أبو طالب الکعبة بعد العشاة فولدت فیها علی بن أبی طالب (رض)».(25)
و مادر او [حضرت علی علیه السلام] فاطمه بنت اسد فرزند هاشم فرزند عبد مناف و او اولین زن هاشمیه ای بود که فرزندی هاشمی به دنیا آورد روایت شده است هنگامی که او را درد زایمان فرا گرفت، ابو طالب او را اول شب وارد بر کعبه کرد پس علی بن أبی طالب [علیه السلام] را بدنیا آورد.
«فقد علمنا فی الصحیح من الروایات عند جمیع أهل البیت، أن فاطمة بنت أسد قالت: لما قرب ولادتی بعلی، کانت العادة فی نساء بنی هاشم أن یدخلن البیت ویمسحن بطونهن بحیطانه فیخف علیهن الوضع، فخرجت مع جنینی ولیس فی الموضع أشرف من هذا والولد الطاهر مولود فی أشرف البقاء من أکرم الفضائل، ولیس هذا للمشایخ ولا لأحد نعرفه. ثم له فی المسجد خاصیة ومزیة، لا یشارکه فیها أحد وهو أنه ولد فی الکعبة».(26)
به تحقیق از روایات صحیح نزد تمام اهل بیت علیهم السلام دانستیم، که فاطمه بنت اسد فرمود: زمانی که ولادت علی [علیه السلام] نزدیک شد، عادت زنان بنی هاشم این بود که وارد بر خانه خدا شده و شکم خود را به دیوار کعبه می کشیدند تا وضح حملشان آسان شود. [و سپس در خانه خود وضع حمل می کردند] اما من با فرزندم (از خانه کعبه) خارج شدم و هیچ مکانی بالاتر از اینجا [کعبه] نیست و فرزند پاک [یعنی حضرت علی علیه السلام] در والا ترین مکان ها به دنیا آمد و این فضیلتی است که [به او] اکرام شده است و این فضیلت برای هیچ یک از اساتید و مشایخ و هیچ کسی که می شناسیم وجود ندارد؛ سپس برای او [حضرت علی علیه السلام] در مسجد مزیت و خاصیتی است که هیچ کسی با او شریک نبوده و اختصاص به او دارد و او کسی است که در کعبه به دنیا آمده است.
بنابراین ولادت حضرت علی(علیه السلام) در خانه خدا یک امر مسلم است که نه تنها علمای شیعه به آن تصریح کرده است؛ بلکه بسیاری از علمای اهل سنت که به تعداد از آن‌ها اشاره شد نیز به آن معترف می‌باشد.
بنابراین ولادت حضرت علی علیه السلام در کعبه یک امر مسلم است که نه تنها علمای شیعه بر آن اعتراف دارند؛ بلکه بسیاری از علمای اهل سنت نیز به آن تصریح کرده‌اند.
اولاً: اگر تولد در چنین خانه فضلیت ندارد؛ پس چرا نبی مکرم اسلام(صلی الله علیه و آله) و مسلمین از سال دوم هجرت که قبله مسلمین تغییر پیدا کرد، حدود 4 الی 6 سال به طرف همین خانه مملو از 360 بت نماز به جا می آوردند؛ همانطور که ابن تیمیه حرانی به آن تصریح می‌کند: «وَمِنَ الْمَعْلُومِ أَنَّ النَّبِی (صَلَّی اللَّهُ عَلَیهِ وَسَلَّمَ) کانَ یصَلِّی إِلَی الْکعْبَةِ الَّتِی بَنَاهَا الْمُشْرِکونَ وَکانَ یسْکنُ فِی الْمَسَاکنِ الَّتِی بَنَوْهَا، وَکانَ یشْرَبُ مِنْ [مَاءِ] الْآبَارِ الَّتِی حَفَرُوهَا، وَیلْبَسُ [مِنَ] الثِّیابِ الَّتِی نَسَجُوهَا، وَیعَامِلُ بِالدَّرَاهِمِ الَّتِی ضَرَبُوهَا »؛(27) (معلوم است بنای خانه‌ای که پیغمبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) دور آن طواف می‌کرد و بر آن نماز می‌خواند از مشرکین بوده است و همچنین از چای، لباسی و دراهیم که ساخته دست مشرکین بود استفاده می‌کرد).
ثانیاً: اگر تولد در چنین خانه فضلیت ندارد؛ پس چرا رسول گرامی اسلام (صلی الله علیه و آله) در مکه سیزده سال اطراف همین کعبه مملو از بت طواف می‌فرمودند و اعمال حج خویش را به جاء می آوردند.
ثالثاً: سال ششم هجرت که در آن صلح حدیبه صورت گرفت، پیغمبر اکرم (صلی الله علیه و آله) عزم حج خانه خدا را کردند که در آن 360 بت قرار داشت؛ لذا اگر چنین خانه فضلیتی ندارد؛ پس چرا پیامبر(صلی الله علیه و آله) قصد زیارت و حج چنین خانه را بکند.
بنابر این وجود داشتن تعداد بیت از در خانه خدا بر می‌گردد، به استفاده نابجا مشرکین از بهترن خانه روی زمین و چیزی از شرافت و فضلیت این مکان عظیم کم نمی‌کند؛ زیرا اگر وجود چند بت در خانه خدا از فضلیت آن می‌کساد، نباید قبله و محل طواف و عبادت رسول خدا(صلی الله علیه و آله) و مسلمین قرار می‌گرفت.
شیخ مفید در الارشاد به تصریح می‌کند بر اینکه تنها حضرت علی (علیه السلام) در خانه خدا دیده به جهان گوشوده است: «ولد بمکة فی البیت الحرام یوم الجمعة الثالث عشر من رجب سنة ثلاثین من عام الفیل ، ولم یولد قبله ولا بعده مولود فی بیت الله تعالی سواه إکراما من الله تعالی له بذلک وإجلالا لمحله فی التعظیم»(28)؛ (حضرت امیر المؤمنین علی بن ابی طالب علیه السّلام در روز جمعه سیزدهم ماه رجب پس از سی سال از عام الفیل در خانه خدا در شهر مکه به دنیا آمد ، نه پیش از وی کسی در خانه خدا به دنیا آمده و نه بعد از آن حضرت. تولد امیر مؤمنان علیه السّلام در خانه خداوند فضیلت و شرافتی است که پروردگار بزرگ برای بزرگداشت مقام و منزلتش به آن حضرت اختصاص داده است).
ابن صباغ مالک نیز تنها مولد کعبه حضرت علی(علیه السلام) دانسته است و چنین در کتاب الفصول المهمه می‌آورد: «ولد علی ( علیه السلام ) بمکة المشرفة بداخل البیت الحرام فی یوم الجمعة الثالث عشر من شهر الله الأصم رجب الفرد سنة ثلاثین من عام الفیل قبل الهجرة بثلاث وعشرین سنة ، وقیل بخمس وعشرین ، وقبل المبعث باثنی عشرة سنة ، وقیل بعشر سنین . ولم یولد فی البیت الحرام قبله أحد سواه ، وهی فضیلة خصه الله تعالی بها إجلالا له وإعلاء لمرتبته وإظهارا لتکرمته».(29)
علی (علیه السلام) در مکه مشرفه در داخل بیت الحرام ( کعبه) در روز جمعه سیزدهم ماه خدا یعنی ماه رجب سال سی ام عام الفیل و بیست و سه سال پیش از هجرت به دنیا آمد ... پیش از او هیچ کس در کعبه متولد نشد، و این فضیلتی است که خداوند به جهت بزرگداشت و بالا بردن مقام و اظهار کرامت او مخصوص حضرتش گردانیده است.
کنجی شافعی نیز در این باره چنین می‌نویسد: «ولد أمیر المؤمنین علی بن أبی طالب بمکة فی بیت الله الحرام لیلة الجمعة لثلاث عشرة لیلة خلت من رجب سنة ثلاثین من عام الفیل ولم یولد قبله ولا بعده مولود فی بیت الله الحرام سواه إکراما له بذلک ، وإجلالا لمحله فی التعظیم ».(30)
(امیر مؤمنان علیه السلام شب جمعه سیزده رجب ، سال سوم بعد از واقعه عام الفیل در داخل خانه خدا به دنیا آمد . کسی پیش از آن حضرت و بعد از آن در داخل خانه کعبه به دنیا نیامده است و این از فضائل اختصاصی آن حضرت است که خداوند به جهت بزرگداشت مقام او عطا کرده است) .
بنابر این که گفته شود کسی غیر از حضرت علی(علیه السلام) در خانه خدا متولد شده است ادعای پیش نیست و با تصریح علمای شیعه و اهل نمی سازد.
ثانیاً: اولین کسی که تولد حکیم بن حزام در خانه خدا را نقل کرده است، زبیر بن بکار متوفای(256هـ) است، قبل از او در هیچ کتابی از کتاب های اهل سنت؛ چنین روایت نقل نشده است و بعد از او نیز هر کس نقل کرده‌اند ، از او بوده است، ایشان در کتاب جمهرة نسب قریش در این باره چنین می نویسد : «حدثنا الزبیر قال وحدثنی مصعب بن عثمان قال : دخلت أم حکیم ابن حزام الکعبة مع نسوة من قریش ، وهی حامل بحکیم بن حزام ، فضربها المخاض فی الکعبة ، فأتیت بنطح حیث أعجلها الولاد ، فولدت حکیم بن حزام فی الکعبة علی النطح»؛(31) ( مادر حکیم بن حزام به همراه زنانی از قریش وارد کعبه شدند ، او که باردار بود ناگهان درد زایمان او را فراگرفت و فرزندش را به دنیا آورد).
الف) مصعب بن عثمان مجهول است و در هیچ یک از کتاب های رجالی نامی از او برده نشده است ؛
ب) روایت مرسله است؛ چرا که مصعب بن عثمان ، ده ها سال بعد از این قضیه به دنیا آمده است ، چگونه می تواند از این قضیه خبر دهد ؟
ج) روایت مرسله به اتفاق علمای اهل سنت، از درجه اعتبار ساقط است و علماء به آن توجه نمی‌کنند، همانطور که نووی بر آن تصریح می‌کند: «المرسل حدیث ضعیف عند جماهیر المحدثین»؛(32) (حدیث مرسل نزد جمهور از محدثین ضعیف می‌باشد)
«مسلم نیشابوری» نیز در ابتدای کتاب خود (صحیح مسلم) در باره عدم حجیت حدیث مرسل چنین می‌نویسد: «وَالْمُرْسَلُ من الرِّوَایاتِ فی أَصْلِ قَوْلِنَا وَقَوْلِ أَهْلِ الْعِلْمِ بِالْأَخْبَارِ لیس بِحُجَّةٍ»؛(33) ( روایت مرسل هم در قول ما و در قول اهل علم از اخباری است که حجت نمی باشد).
د) این روایت از ساخته های خاندان زبیر و به ویژه زبیر بن بکار است که به خاطر دشمنی و زیر سوال بردن فضائل اهل بیت علیهم السلام و حضرت علی(علیه السلام) افسانه های بسیاری ساخته اند که از جمله آن‌ها همین قضیه حکیم بن حزام است است .
بنابراین ادعای که برخی مغرضین به امیر المومنین(علیه السلام)، مبنی بر اینکه حکیم بن حزام در خانه خدا متولد شده است، فاقد هرگونه ارزش علمی است. و این شبهات تنها برای این است که جایگاه و مقام امیرالمؤمنین (سلام الله علیه) را به نوعی تنقیص کنند.
(2). الشیخ المفید ، أبی عبد الله محمد بن محمد بن النعمان العکبری البغدادی (متوفای413هـ) ، الإرشاد فی معرفة حجج الله علی العباد ، ج 1 ، ص 55 ، تحقیق : مؤسسة آل البیت علیهم السلام لتحقیق التراث ، ناشر : دار المفید للطباعة والنشر والتوزیع - بیروت ، الطبعة : الثانیة ، 1414هـ - 1993 م
(3). شریف الرضی، محمد بن حسین، خصائص الأئمة علیهم السلام (خصائص أمیر المؤمنین علیه السلام) - مشهد، چاپ: اول، 1406 ق، ص39
(4). الطوسی، الشیخ ابوجعفر، محمد بن الحسن بن علی بن الحسن (متوفاى460هـ)، تهذیب الأحکام، ج 6 ص 19، تحقیق: السید حسن الموسوی الخرسان، ناشر: دار الکتب الإسلامیة ـ طهران، الطبعة الرابعة،1365 ش .
(5). ابن البطریق، عمدة عیون صحاح الاخبار فی مناقب إمام الأبرار، ص 24 ، مؤسسة النشر الإسلامی التابعة لجماعة المدرسین بقم المشرفة، جمادی الأولى 1407.
(6). الطبرسی، أبی علی الفضل بن الحسن (متوفاى548هـ)، إعلام الورى بأعلام الهدى، ج 1 ص 306، تحقیق و نشر: تحقیق مؤسسة آل البیت علیهم السلام لإحیاء التراث ـ قم، الطبعة : الأولى، 1417هـ .
(7). النیسابوری ، محمد بن عبدالله أبو عبدالله الحاکم (متوفای405 هـ) ، المستدرک علی الصحیحین ، ج 3 ، ص 550 ، تحقیق : مصطفی عبد القادر عطا ، ناشر : دار الکتب العلمیة - بیروت ، الطبعة : الأولی ، 1411هـ - 1990م .
(8). الذهبی ، شمس الدین محمد بن أحمد بن عثمان ، تذکرة الحفاظ ، ج 3 ، ص 1039 ـ 1040 ، ناشر : دار الکتب العلمیة - بیروت ، الأولی .
(9). السیوطی ، جلال الدین عبد الرحمن بن أبی بکر (متوفای911هـ) ، طبقات الحفاظ ، ج 1 ، ص410 ـ 411 ، ناشر : دار الکتب العلمیة - بیروت ، الطبعة : الأولی ، 1403هـ .
(10). الشیرازی ، إبراهیم بن علی بن یوسف أبو إسحاق (متوفای476هـ) ، طبقات الفقهاء ، ج 1 ، ص 222 ، تحقیق : خلیل المیس ، ناشر : دار القلم - بیروت .
(11). إبن خلکان ، أبو العباس شمس الدین أحمد بن محمد بن أبی بکر (متوفای681هـ) ، وفیات الأعیان وأنباء أبناء الزمان ، ج 4 ، ص 280 ، تحقیق : احسان عباس ، ناشر : دار الثقافة - لبنان .
(12). أبو الفداء عماد الدین إسماعیل بن علی (متوفای732هـ) ، المختصر فی أخبار البشر ، ج 1 ، ص 247 .
(13). تذکرة الخواص، ص 10
(14). السیرة الحلبیة، ج3، ص485
(15). أخبار مکة، ج 3 ص 226
(16). تاریخ موصل، کتاب الثالث عشر، ص 58
(17). سرح الخریدة، ص 3 و 15
(18). الفُصُولُ المُهمّة فی مَعرِفَةِ أحوال الأئمةِ، علی بن أحمد بن عبد اللَّه المکی المالکی المشهور بابن الصبّاغ (784-855 ق)، ج 1، ص 29.
(19). کفایة الطالب، ص 405-406
(20). نزهة المجالس، ص 159.
(21). مختصر المحاسن المجتمعة، ص156.
(22). اثبات الوصیة، ص 142
(23). مروج الذهب، ج 2 ص 273 .
(24). معارج الوصول، ص49.
(25). نظم درر السمطین، ص76.
(26). المراتب، ص 151
(27). منهاج السنة النبویة، المؤلف: تقی الدین أحمد بن عبد الحلیم ابن تیمیة الحرانی (المتوفی: 728 هـ)، المحقق: محمد رشاد سالم، الناشر: جامعة الإمام محمد بن سعود الإسلامیة، الطبعة: الأولی، 1406 هـ - 1986 م، ج 4، ص 147
(28). الشیخ المفید ، أبی عبد الله محمد بن محمد بن النعمان العکبری البغدادی (متوفای413هـ) ، الإرشاد فی معرفة حجج الله علی العباد ، ج 1 ، ص 55 ، تحقیق : مؤسسة آل البیت علیهم السلام لتحقیق التراث ، ناشر : دار المفید للطباعة والنشر والتوزیع - بیروت ، الطبعة : الثانیة ، 1414هـ - 1993 م
(29). الفصول المهمة، ص 29
(30) .کفایة الطالب، ص 405-406
(31). الزبیر بن بکار بن عبد الله (متوفای256هـ) جمهرة نسب قریش وأخبارها ، ج 1 ، ص 77 ،
(32). التقریب والتیسیر لمعرفة سنن البشیر النذیر فی أصول الحدیث، المؤلف: أبو زکریا محیی الدین یحیی بن شرف النووی (المتوفی: 676 هـ)، تقدیم وتحقیق وتعلیق: محمد عثمان الخشت، الناشر: دار الکتاب العربی، بیروت، الطبعة: الأولی، 1405 هـ - 1985 م، ج 1، ص 35
(33). صحیح مسلم، اسم المؤلف: مسلم بن الحجاج أبو الحسین القشیری النیسابوری، دار النشر: دار إحیاء التراث العربی - بیروت، تحقیق: محمد فؤاد عبد الباقی، ج 1، ص 30، باب 6 بَاب صِحَّةِ الِاحْتِجَاجِ بِالْحَدِیثِ الْمُعَنْعَنِ.
منبع: سایت ائمه اطهار(ع)
1. انکار تولد در کعبه
اولین شبهه که مغارضین در مورد ولادت امیرالمؤمنین (سلام الله علیه) در خانه خدا مطرح کرده اند این است که منکر تولد حضرت در چنین مکان مقدس شده‌اند و مدعی هستند، چنین اتفاقی نفتاده است و چنین حادثه واقعیت ندارد .پاسخ
پاسخ شبهه فوق را می توان از منظر فرقین (شیعه واهل سنت) بیان کرد:الف: تولد حضرت علی در کعبه از منظر شیعه
با مراجعه به میراث حدیثی شیعه به خوبی می‌شود اثبات کرد که ولادت امیر مؤمنان (علیه السلام) در کعبه نه تنها از دیدگاه شیعیان قطعی و متواتر است؛ بلکه اجماعی نیز می‌باشد که در ذیل به جهت اختصار به تعدادی از اقول علمای شیعه در این رابطه اشاره می‌کنم:1. شیخ مفید
شیخ مفید در الارشاد خویش در باره تولد حضرت علی(علیه السلام) در کعبه چنین می‌نویسد: «ولد بمکة فی البیت الحرام یوم الجمعة الثالث عشر من رجب سنة ثلاثین من عام الفیل ، ولم یولد قبله ولا بعده مولود فی بیت الله تعالی سواه إکراما من الله تعالی له بذلک وإجلالا لمحله فی التعظیم»(2)؛ (حضرت امیر المؤمنین علی بن ابی طالب علیه السّلام در روز جمعه سیزدهم ماه رجب پس از سی سال از عام الفیل در خانه خدا در شهر مکه به دنیا آمد ، نه پیش از وی کسی در خانه خدا به دنیا آمده و نه بعد از آن حضرت. تولد امیر مؤمنان علیه السّلام در خانه خداوند فضیلت و شرافتی است که پروردگار بزرگ برای بزرگداشت مقام و منزلتش به آن حضرت اختصاص داده است).2. سید رضی
سید رضی، نیز در باره ولات حضرت علی(علیه السلام) در خانه خدا چنین می آورد: «ولد ع بمکة فی البیت الحرام لثلاث عشرة لیلة خلت من رجب بعد عام الفیل بثلاثین سنة و أمه فاطمة بنت أسد بن هاشم بن عبد مناف و هو أول هاشمی فی الإسلام ولده هاشمی مرتین و لا نعلم مولودا ولد فی الکعبة غیره»؛(3) (حضرت علی(علیه السلام) شب سیزده رجب سال سی عام فیل درمکه متولد شد، و مادرش فاطمه بنت اسد می باشد و او اولین هاشمی است که اسلام آورده است و ما مولد غیر از حضرت علی (علیه السلام) سراغ نداریم که در کعبه متولد شده باشد).3. شیخ الطائفه طوسی
شیخ الطائفه طوسی دراین باره چنین می‌نویسد: «وُلِدَ بِمَکَّةَ فِی الْبَیْتِ الْحَرَامِ یَوْمَ الْجُمُعَةِ لِثَلَاثَ عَشْرَةَ خَلَتْ مِنْ رَجَبٍ بَعْدَ عَامِ الْفِیلِ بِثَلَاثِینَ سَنَة».(4)(در روز جمعه سیزدهم ماه رجب، سى سال پس از عام الفیل در خانه خدا در شهر مکه به دنیا آمد).
4. ابن بطریق
ابن بطریق یکی دیگر از اندیشمندان امامیه نیز باره ولادت حضرت در خانه خدا چنین می نویسد:«ولد بمکة فی بیت الله الحرام سنة ثلاثین من عام الفیل یوم الجمعة الثالث عشر من رجب ، ولم یولد قبله ولا بعده مولود فی بیت الله تعالى سواه ، منا من الله سبحانه وتعالى علیه بذلک واجلاء لمحله فی التعظیم».(5)
در روز جمعه، سیزدهم ماه رجب، سال سى‌ام از عام الفیل در خانه خدا در شهر مکه به دنیا آمد. قبل از او و بعد از او مولودی غیر او در خانه خدا تولد نیافت. این منتی از سوی خداوند برای او، همچنین بزرگداشت جایگاه او است.
5. طبرسی
مرحوم طبرسی از دیگر اندیشمندان شیعه در باره ولات حضرت علی(علیه السلام) در کعبه معظمه، چنین می نویسد:«وُلِدَ بِمَکَّةَ فِی الْبَیْتِ الْحَرَامِ یَوْمَ الْجُمُعَةِ الثَّالِثَ عَشَرَ مِنْ شَهْرِ اللَّهِ الْأَصَمِّ رَجَبٍ بَعْدَ عَامِ الْفِیلِ بِثَلَاثِینَ سَنَةً وَ لَمْ یُولَدْ قَطُّ فِی بَیْتِ اللَّهِ تَعَالَى مَوْلُودٌ سِوَاهُ لَا قَبْلَهُ وَ لَا بَعْدَهُ وَ هَذِهِ فَضِیلَةٌ خَصَّهُ اللَّهُ تَعَالَى بِهَا إِجْلَالًا لِمَحَلِّهِ وَ مَنْزِلَتِهِ وَ إِعْلَاءً لِقَدْرِهِ»(6)
در روز جمعه، سیزدهم ماه رجب، سى سال پس از عام الفیل در خانه خدا در شهر مکه به دنیا آمد. هیچ مولودی قبل از او و بعد از او در خانه خدا تولد نیافت. این فضیلتی است که خداوند به جهت بزرگ داشت جایگاه علی علیه السلام و بلند گرداندن منزلتش، به او اختصاص داد.
ب: تولد حضرت علی (علیه السلام) در کعبه از منظر اهل سنت
علمای اهل سنت نیز ، ولادت حضرت علی(علیه السلام) در خانه خدا را قطعی می دانند؛ حتی برخی از آن ها ادعای تواتر نیز کرده اند که در ذیل به نام چند تن از آن ها اشاره می شود:1 . حاکم نیشابوری (405هـ)
حاکم نیشابوری در باره ولادت حضرت علی(علیه السلام) در کعبه چنین می نویسد: «فقد تواترت الأخبار أن فاطمة بنت أسد ولدت أمیر المؤمنین علی بن أبی طالب کرم الله وجهه فی جوف الکعبة»(7)؛ (روایات متواتری وارد شده که فاطمه بنت اسد ، امیرمؤمنان علی بن ابی طالب - کرم الله وجهه - را در داخل کعبه به دنیا آورده است) .معرفی شخصیت حاکم نیشابوری
برای پی بردن به اهمیت سخن حاکم، لازم است نظر بعضی از بزرگان اهل سنت را در باره ایشان یاد آور شویم:الف: ذهبی رجالش شناس معروف اهل سنت در باره او چنین می نویسد : «الحاکم الحافظ الکبیر امام المحدثین ... ناظر الدارقطنی فرضیه وهو ثقة واسع العلم بلغت تصانیفه قریبا من خمس مائة جزء »؛(8) (حاکم ، حافظ بزرگ و پیشوای محدثان است . دار قطنی با او مناظره ای داشت که او را پسندید ، او مورد اعتماد و دارای علم بسیار است ، نوشته ها و آثار او نزدیک به پانصد جلد می شود).
ب: جلال الدین السیوطی نیز از دیگر اندیشمندان اهل سنت در باره شخصیت، حاکم چنین می نویسد : «الحاکم الحافظ الکبیر إمام المحدثین أبو عبد الله محمد بن عبد الله محمد بن حمدویه بن نعیم الضبی الطهمانی النیسابوری ... وکان إمام عصره فی الحدیث العارف به حق معرفته صالحا ثقة»؛(9) (حاکم، حافظ بزرگ و پیشوای محدثان است ... او در زمان خود پیشوای علم حدیث و آن چنان که شایسته بود ، با علم حدیث آشنائی داشت ، درستکار و قابل اعتماد بود) .
ج: أبو اسحاق شیرازی، نیز حاکم را این گونه معرفی می کند: «هو أبو عبد الله محمد بن عبد الله بن محمد النیسابوری المعروف بالحاکم صاحب المستدرک وتاریخ نیسابور وفضائل الشافعی وکان فقیها حافظا ثقة علیا لکنه یفضل علی بن أبی طالب علی عثمان رضی الله عنهما انتهت إلیه ریاسة أهل الحدیث طلب العلم فی صغره ورحل إلی الحجاز والعراق مرتین وروی عن خلائق عظیمة قال الأسنوی ویزید علی الفیء شیخ وتفقه علی أبی الولید النیسابوری وأبی علی بن أبی هریرة وأبی سهل الصعلوکی وانتفع به أئمة کثیرون منهم البیهقی قال عبد الغافر کان الحاکم إمام أهل الحدیث فی عصره وبیته بیت الصلاح والورع واختص بصحبته إمام وقته أبی بکر الصیغی وکان یراجع الحاکم فی الجرح والتعدیل»؛(10) (محمد بن عبد الله ... نیشابوری مشهور به حاکم صاحب کتاب المستدرک ، تاریخ نیشابور و فضائل شافعی، فقیه، حافظ ، قابل اعتماد و بلند مرتبه بود؛ وی علی بن أبی طالب را از عثمان برتر می دانست . ریاست اهل حدیث به او می رسد . تحصیل دانش را از کودکی آغاز و دو بار به حجاز و عراق مسافرت کرد . از افراد زیادی روایت نقل کرده است ... و بزرگان زیادی؛ از جمله بیهقی از او کسب دانش کرده اند . عبد الغافر می گوید : حاکم پیشوای اهل حدیث در زمان خود بود و خانه او خانه درستکاری و پرهیزگاری بود ، أبو بکر صیغی که پیشوای زمان خود بود ، همواره در کنار حاکم بود و در جرح و تعدیل روات به او مراجعه می کرد) .
د: ابن خلکان از دیگر علمای اهل سنت نیز در باره حاکم چنین در کتابش وفیات الأعیان می‌آورد : «الحاکم النیسابوری الحافظ المعروف بابن البیع إمام أهل الحدیث فی عصره والمؤلف فیه الکتب التی لم یسبق إلی مثلها کان عالما عارفا واسع العلم »؛(11) (حاکم نیشابوری حافظ (کسی که بیش از صد هزار حدیث حفظ است) مشهور به ابن البیع ، پیشوای اهل حدیث در زمان خود بود و کتاب هایی در علم حدیث نوشت که کسی پیش از او همانندش را ننوشته بود ، او دانشمند ، عارف و دارای دانش بسیار بود) .
هـ: أبو الفداء تاریخ شناس معروف اهل سنت در تاریخش در باره حاکم چنین می نویسد : «وفیها توفی الحافظ محمد بن عبد الله بن محمد بن حمدویه بن نعیم الضبی الطهمانی، المعروف بالحاکم النیسابوری إِمام أهل الحدیث فی عصره ، والمؤلف فیه الکتب التی لم یسبق إِلی مثلها ، سافر فی طلب الحدیث، وبلغت عدة شیوخه نحو ألفین، وصنف عدة مصنفات ...»؛(12) (در آن سال (455هـ) حافظ محمد بن عبد الله ... مشهور به حاکم نیشابوری از دنیا رفت ، او پیشوای اهل حدیث در زمان خود بود و کتاب هایی در علم حدیث نوشت که کسی همانند آن ها را پیش از او ننوشته بود ، برای یادگیری حدیث مسافرت می کرد ، اساتید او نزدیک به دو هزار نفر بودند ، کتاب های بسیاری نوشت ...).
بنابر این با توجه به جایگاهی که حاکم نیشابوری در میان علمای اهل سنت دارد، اگر غیر از سخن و اعتراف او به تواتر ولادت امیر مؤمنان (علیه السلام ) درخانه خدا، هیچ دلیل دیگری وجود نداشت، برای حق جویان کفایت می کرد، ولی بازهم جهت تاکید و تقویت موضوع سخنان و اعترافات دیگر علمای اهل سنت را نیز مطرح می کنیم .
2. سبط بن جوزی
سبط ابن جوزی یکی دیگر از عالمان اهل سنت پیرامون ولادت با سعادت حضرت علی(علیه السلام) چنین می نویسد: «وروی أن فاطمة بنت أسد کانت تطوف بالبیت وهی حامل بعلی (علیه السلام) فضربها الطلق ففتح لها باب الکعبة فدخلت فوضتعه فیها».(13)روایت شده است که فاطمه بنت أسد ، در حالی که باردار بود ، خانه خدا را طواف می کرد ، درد زایمان او را فراگرفت ، در خانه کعبه به روی او باز شد ، پس داخل خانه کعبه شد و فرزندش را به دنیا آ ورد.
3. حلبی شافعی
برهان الدین حلبی از دیگر عالمان سنی مذهب نیز پیرامون ولادت حضرت علی سلام الله علیه در کعبه چنین می نویسد:«وفی السنة الثلاثین من مولده صلی الله علیه وسلم ولد علی بن أبی طالب کرم الله وجهه فی الکعبة».(14)
و در سال سی ام از ولادت پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله علی بن أبی طالب کرم الله وجه در کعبه به دنیا آمد.
4. فاکهی
محمد بن اسحاق فاکهی مکی در کتاب خود تحت عنوان اخبار مکة نیز در باره ولات حضرت چنین می نویسد:«وأول من ولد فی الکعبة من بنی هاشم من المهاجرین : علی بن أبی طالب ـ رضی الله عنه ».(15)
نخستین کسی از بنی هاشم و مهاجرین در کعبه به دنیا آمد، علی بن أبی طالب رضی الله عنه بود.
5. الشیخ أبو زکریا الأزدی
ازدی نیز پیرامون ولادت در کعبه چنین می نویسد:«وکان ولد فی الکعبة ولم یولد فیها خلیفة غیر أمیر المؤمنین علی بن أبی طالب علیه السلام ».(16)
آن حضرت در کعبه به دنیا آمد ، هیچ یک از خلفا غیر از امیرمؤمنان علی بن أبی طالب [علیه السلام] کسی دیگری در کعبه به دنیا نیامده است.
6. آلوسی
آلوسی در شرح اشعار عینیه عبدالباقی عمری افندی که او از نوادگان خلیفه دوم نیز می باشد، شرحی نوشته است که نام کتاب او سرح الخریده الغیبیه فی شرح القصیده العینیه نام دارد، شعر افندی را چنین نقل می کند:أنت العلیُ اَلّذی فَوقَ الْعُلَی رُفِعا
توآن علی بلند مرتبه ای هستی که جایگاه تو از مقام رفیع الهی نشات گرفته و در اوج رفعت انسانی هستی
بِبَطْنِ مَکهَ عِندَ البَیتِ إذْ وُضِعا
خداوند تورا آورد درون مکه و داخل کعبه قرار داد و تو اینگونه نازل شدی.
آلوسی در ادامه؛ ضمن شرح ابیات افندی چنین می نویسد:
و فی کون الامیر کرم الله وجهه ولد فی البیت، امر مشهور فی الدنیا وذکرفی کتب الفریقین السنه و الشیعه.(17) اینکه علی بن ابی طالب کرم الله وجهه در داخل خانه خدا به دنیا آمده است، امری مشهور است که در کتب شیعیان و اهل سنت آمده است.
چنانکه از سخن آلوسی به خوبی به دست می‌آید این است که او نه تنها اعتراف به تولد حضرت علی(علیه السلام در خانه خدا دارد؛ بلکه آن را یک امر مشهور که در کتب شیعه و سنی به آن اعتراف شده است، تلقی می کند.
7. ابن صباغ مالکی
ابن صباغ، از علمای مالکی مذهب اهل سنت نیز پیرامون این فضیلت حضرت علی علیه السلام چنین می نویسد:«ولد علی ( علیه السلام ) بمکة المشرفة بداخل البیت الحرام فی یوم الجمعة الثالث عشر من شهر الله الأصم رجب الفرد سنة ثلاثین من عام الفیل قبل الهجرة بثلاث وعشرین سنة ، وقیل بخمس وعشرین ، وقبل المبعث باثنی عشرة سنة ، وقیل بعشر سنین . ولم یولد فی البیت الحرام قبله أحد سواه ، وهی فضیلة خصه الله تعالی بها إجلالا له وإعلاء لمرتبته وإظهارا لتکرمته».(18)
علی (علیه السلام) در مکه مشرفه در داخل بیت الحرام ( کعبه) در روز جمعه سیزدهم ماه خدا یعنی ماه رجب سال سی ام عام الفیل و بیست و سه سال پیش از هجرت به دنیا آمد ... پیش از او هیچ کس در کعبه متولد نشد، و این فضیلتی است که خداوند به جهت بزرگداشت و بالا بردن مقام و اظهار کرامت او مخصوص حضرتش گردانیده است.
ابن صباغ نیز اشاره می کند که ولادت در کعبه فضیلت خاصه حضرت می باشد که خداوند متعال از باب بالا بردن مقام و اظهار کرامت به آن حضرت بخشیده است.
8. گنجی شافعی
حافظ گنجی، از علمای شافعی مذهب نیز در کفایة الطالب خویش در باره تولد حضرت علی(علیه السلام) چنین می نویسد :«ولد أمیر المؤمنین علی بن أبی طالب بمکة فی بیت الله الحرام لیلة الجمعة لثلاث عشرة لیلة خلت من رجب سنة ثلاثین من عام الفیل ولم یولد قبله ولا بعده مولود فی بیت الله الحرام سواه إکراما له بذلک ، وإجلالا لمحله فی التعظیم ».(19)
امیر مؤمنان علیه السلام شب جمعه سیزده رجب ، سال سوم بعد از واقعه عام الفیل در داخل خانه خدا به دنیا آمد . کسی پیش از آن حضرت و بعد از آن در داخل خانه کعبه به دنیا نیامده است و این از فضائل اختصاصی آن حضرت است که خداوند به جهت بزرگداشت مقام او عطا کرده است .
با دقت و امعان نظر در کلمات گنجی، در می یابیم که وی نیز علاوه بر اشاره به ولادت آن حضرت در کعبه، تصریح می کند که این فضیلت برای هیچ کسی غیر از حضرت علی علیه السلام محقق نشده است.
9. صفوری شافعی
صفوری شافعی نیز از جمله عالمان سنی مذهبی است که در دو کتاب خود به ولادت حضرت علی علیه السلام در کعبه به نقل از کتاب فصول المهمة چنین نقل می کند:«ورأیت فی الفصول المهمة فی معرفة الأئمة بمکه المشرفة شرفها الله تعالی لأبی الحسن المالکی أن علیا ولدته امه بجوف الکعبة شرفها الله تعالی وهی فضیلة خصه الله تعالی بها وذلک أن فاطمة بنت أسد رضی الله عنها أصابها شدة الطلق فأدخلها أبوطالب الی الکعبة فطلقت طلقة واحدة فوضعته یوم الجمعة فی رجب سنة ثلاثین من عام الفیل...».(20)
در کتاب فصول المهمه فی معرفة الأئمه بمکهء المشرفه که نویسنده آن ابو الحسن مالکی بود دیدم که مادر علی (علیه السلام) او را در داخل کعبه به دنیا آورده است و این فضیلتی است که خداوند تنها به او داده است . داستان از این قرار است که فاطمه دختر أسد رضی الله عنها درد زایمان گرفت، ابو طالب او را به داخل کعبه بود، و با یک بار درد زایمان بچه را به دنیا آورد . این ولادت در روز جمعه 13 رجت سال سیم از عام الفیل اتفاق افتاد.
وی همچنین در کتاب مختصر المحاسن المجتمعة مطابق متن بالا چنین می نویسد:
«رأیت فی الفصول المهمة فی معرفة الائمة لبعض المالکیة أن علیا رضی الله عنه ولدته أمه فاطمة بجوف الکعبة، وهی فضیلة خصه الله تعالی بها، وذلک أن أمه اشتد بها الطلق، فاتی بها أبو طالب واسمه عبد مناف، وأدخلها الکعبة فطلقت طلقة واحدة، فوضعته یوم الجمعة، فی شهر رجب، سنة ثلاثین من عام الفیل، بعد أن تزوج النبی صلی الله وسلم خدیجة رضی الله عنها بثلاث سنین».(21)
در کتاب فصول المهمه که نوشته یکی از علمای مالکی مذهب است دیدم که نقل شده بود: فاطمه بنت اسد، علی رضی الله عنه، را درون کعبه به دنیا آورد و این فضیلتی برای اوست که خداوند به ایشان عنایت کرده است و این چنین بود هنگامی که درد حمل بر مادرش غلبه کرد، ابو طالب که اسم او عبد مناف است، او را وارد بر کعبه کرد و درد زایمان او را یک بار فرا گرفت و او (حضرت علی علیه السلام) را در روز جمعه در ماه رجب سال 30 عام الفیل، سه سال بعد از ازدواج پیامبر با حضرت خدیجه به دنیا آورد.
10. مسعودی
مسعودی از دیگر عالمان اهل سنت نیز در این مورد چنین می نویسد:«وروی أن فاطمة بنت أسد لما حملت بأمیر المؤمنین (علیه السلام) کانت تطوف بالبیت فجاءها المخاض وهی فی الطواف فلما اشتد بها دخلت الکعبة فولدته فی جوف البیت».(22)
و روایت شده است که فاطمه بنت اسد هنگامی که به حضرت علی علیه السلام باردار بود، در حال طواف خانه کعبه بود که درد زایمان سراغش آمد، هنگامی که درد زیاد شد، وارد کعبه شد و فرزندش (حضرت علی علیه السلام) را درون کعبه به دنیا آورد.
وی همچین در مروج الذهب چنین می نویسد: «وکان مولده فی الکَعبة؛ محل تولد علی علیه السلام ، خانه کعبه است».(23)
11. زرندی
زرندی از دیگر علمای اهل سنت در باره تولد حضرت علی(علیه السلام) چنین می‌نویسد: «و ولد کرم الله وجهه فی جوف الکعبة ...».(24) (و حضرت علی بن أبی طالب کرم الله وجه در داخل کعبه به دنیا آمده است).وی در جای دیگر نیز می آورد:
«وأمه فاطمة بنت أسد ابن هاشم بن عبد مناف وهی أول هاشمیة ولدت لهاشمی روی انه لما ضربها المخاض أدخلها أبو طالب الکعبة بعد العشاة فولدت فیها علی بن أبی طالب (رض)».(25)
و مادر او [حضرت علی علیه السلام] فاطمه بنت اسد فرزند هاشم فرزند عبد مناف و او اولین زن هاشمیه ای بود که فرزندی هاشمی به دنیا آورد روایت شده است هنگامی که او را درد زایمان فرا گرفت، ابو طالب او را اول شب وارد بر کعبه کرد پس علی بن أبی طالب [علیه السلام] را بدنیا آورد.
12. بستی
بستی از علمای معتزلی العقیدة اهل سنت پیرامون ولادت آن حضرت و عادات زنان بنی هاشم چنین می نویسد:«فقد علمنا فی الصحیح من الروایات عند جمیع أهل البیت، أن فاطمة بنت أسد قالت: لما قرب ولادتی بعلی، کانت العادة فی نساء بنی هاشم أن یدخلن البیت ویمسحن بطونهن بحیطانه فیخف علیهن الوضع، فخرجت مع جنینی ولیس فی الموضع أشرف من هذا والولد الطاهر مولود فی أشرف البقاء من أکرم الفضائل، ولیس هذا للمشایخ ولا لأحد نعرفه. ثم له فی المسجد خاصیة ومزیة، لا یشارکه فیها أحد وهو أنه ولد فی الکعبة».(26)
به تحقیق از روایات صحیح نزد تمام اهل بیت علیهم السلام دانستیم، که فاطمه بنت اسد فرمود: زمانی که ولادت علی [علیه السلام] نزدیک شد، عادت زنان بنی هاشم این بود که وارد بر خانه خدا شده و شکم خود را به دیوار کعبه می کشیدند تا وضح حملشان آسان شود. [و سپس در خانه خود وضع حمل می کردند] اما من با فرزندم (از خانه کعبه) خارج شدم و هیچ مکانی بالاتر از اینجا [کعبه] نیست و فرزند پاک [یعنی حضرت علی علیه السلام] در والا ترین مکان ها به دنیا آمد و این فضیلتی است که [به او] اکرام شده است و این فضیلت برای هیچ یک از اساتید و مشایخ و هیچ کسی که می شناسیم وجود ندارد؛ سپس برای او [حضرت علی علیه السلام] در مسجد مزیت و خاصیتی است که هیچ کسی با او شریک نبوده و اختصاص به او دارد و او کسی است که در کعبه به دنیا آمده است.
بنابراین ولادت حضرت علی(علیه السلام) در خانه خدا یک امر مسلم است که نه تنها علمای شیعه به آن تصریح کرده است؛ بلکه بسیاری از علمای اهل سنت که به تعداد از آن‌ها اشاره شد نیز به آن معترف می‌باشد.
بنابراین ولادت حضرت علی علیه السلام در کعبه یک امر مسلم است که نه تنها علمای شیعه بر آن اعتراف دارند؛ بلکه بسیاری از علمای اهل سنت نیز به آن تصریح کرده‌اند.
2. تولد در خانه مملو از بت
وهابیت و مغرضین بعد از اینکه نتوانستند تولد حضرت علی (علیه السلام) در خانه خدا را زیر سوال ببرن، د سعی کرده این تولد را کمرنک و بی ارزش جلوه دهند؛ لذا شبهه کرده اند که این تولد در خانه صورت گرفته است که مملو از بت بوده است و حضرت علی (علیه السلام) زمانی که چشم خویش را باز نموده است چیزی جز بت ندیده است؛ به همین جهت تولد در این چنین مکانی پر از بت هیچ فضلیتی به حساب نمی‌آید.پاسخ
در پاسخ به شبه فوق باید گفت:اولاً: اگر تولد در چنین خانه فضلیت ندارد؛ پس چرا نبی مکرم اسلام(صلی الله علیه و آله) و مسلمین از سال دوم هجرت که قبله مسلمین تغییر پیدا کرد، حدود 4 الی 6 سال به طرف همین خانه مملو از 360 بت نماز به جا می آوردند؛ همانطور که ابن تیمیه حرانی به آن تصریح می‌کند: «وَمِنَ الْمَعْلُومِ أَنَّ النَّبِی (صَلَّی اللَّهُ عَلَیهِ وَسَلَّمَ) کانَ یصَلِّی إِلَی الْکعْبَةِ الَّتِی بَنَاهَا الْمُشْرِکونَ وَکانَ یسْکنُ فِی الْمَسَاکنِ الَّتِی بَنَوْهَا، وَکانَ یشْرَبُ مِنْ [مَاءِ] الْآبَارِ الَّتِی حَفَرُوهَا، وَیلْبَسُ [مِنَ] الثِّیابِ الَّتِی نَسَجُوهَا، وَیعَامِلُ بِالدَّرَاهِمِ الَّتِی ضَرَبُوهَا »؛(27) (معلوم است بنای خانه‌ای که پیغمبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) دور آن طواف می‌کرد و بر آن نماز می‌خواند از مشرکین بوده است و همچنین از چای، لباسی و دراهیم که ساخته دست مشرکین بود استفاده می‌کرد).
ثانیاً: اگر تولد در چنین خانه فضلیت ندارد؛ پس چرا رسول گرامی اسلام (صلی الله علیه و آله) در مکه سیزده سال اطراف همین کعبه مملو از بت طواف می‌فرمودند و اعمال حج خویش را به جاء می آوردند.
ثالثاً: سال ششم هجرت که در آن صلح حدیبه صورت گرفت، پیغمبر اکرم (صلی الله علیه و آله) عزم حج خانه خدا را کردند که در آن 360 بت قرار داشت؛ لذا اگر چنین خانه فضلیتی ندارد؛ پس چرا پیامبر(صلی الله علیه و آله) قصد زیارت و حج چنین خانه را بکند.
بنابر این وجود داشتن تعداد بیت از در خانه خدا بر می‌گردد، به استفاده نابجا مشرکین از بهترن خانه روی زمین و چیزی از شرافت و فضلیت این مکان عظیم کم نمی‌کند؛ زیرا اگر وجود چند بت در خانه خدا از فضلیت آن می‌کساد، نباید قبله و محل طواف و عبادت رسول خدا(صلی الله علیه و آله) و مسلمین قرار می‌گرفت.
3. تولد حکیم بن حزام در خانه خدا
شبهه دیگری که از سوی بد خواهان حضرت علی(علیه السلام) مطرح می‌شود این است که ادعا می‌کنند کسی که در خانه کعبه متولد شده است «حکیم بن حزام» است و یا اینکه علی بن ابیطالب(علیه السلام) تنها در خانه خدا متولد نشده است؛ بلکه «حکیم بن حزام» هم در خانه خدا متولد شده است؛ بنابر این این فضلیت متخص حضرت علی(علیه السلام) نیست.پاسخ
در پاسخ به این شبهه باید گفت: اولاً: بر اساس تصریح علمای شیعه و سنی تنها کسی که در خانه خدا دیده به جهان گشوده است؛ حضرت علی (علیه السلام) می‌باشد و در این فضلیت ههچ کس شرک حضرت نمی‌باشد؛ همانطوری که شیخ مفید، ابن صباغ مالکی و کنجی شافعی تصریح می‌کند:شیخ مفید در الارشاد به تصریح می‌کند بر اینکه تنها حضرت علی (علیه السلام) در خانه خدا دیده به جهان گوشوده است: «ولد بمکة فی البیت الحرام یوم الجمعة الثالث عشر من رجب سنة ثلاثین من عام الفیل ، ولم یولد قبله ولا بعده مولود فی بیت الله تعالی سواه إکراما من الله تعالی له بذلک وإجلالا لمحله فی التعظیم»(28)؛ (حضرت امیر المؤمنین علی بن ابی طالب علیه السّلام در روز جمعه سیزدهم ماه رجب پس از سی سال از عام الفیل در خانه خدا در شهر مکه به دنیا آمد ، نه پیش از وی کسی در خانه خدا به دنیا آمده و نه بعد از آن حضرت. تولد امیر مؤمنان علیه السّلام در خانه خداوند فضیلت و شرافتی است که پروردگار بزرگ برای بزرگداشت مقام و منزلتش به آن حضرت اختصاص داده است).
ابن صباغ مالک نیز تنها مولد کعبه حضرت علی(علیه السلام) دانسته است و چنین در کتاب الفصول المهمه می‌آورد: «ولد علی ( علیه السلام ) بمکة المشرفة بداخل البیت الحرام فی یوم الجمعة الثالث عشر من شهر الله الأصم رجب الفرد سنة ثلاثین من عام الفیل قبل الهجرة بثلاث وعشرین سنة ، وقیل بخمس وعشرین ، وقبل المبعث باثنی عشرة سنة ، وقیل بعشر سنین . ولم یولد فی البیت الحرام قبله أحد سواه ، وهی فضیلة خصه الله تعالی بها إجلالا له وإعلاء لمرتبته وإظهارا لتکرمته».(29)
علی (علیه السلام) در مکه مشرفه در داخل بیت الحرام ( کعبه) در روز جمعه سیزدهم ماه خدا یعنی ماه رجب سال سی ام عام الفیل و بیست و سه سال پیش از هجرت به دنیا آمد ... پیش از او هیچ کس در کعبه متولد نشد، و این فضیلتی است که خداوند به جهت بزرگداشت و بالا بردن مقام و اظهار کرامت او مخصوص حضرتش گردانیده است.
کنجی شافعی نیز در این باره چنین می‌نویسد: «ولد أمیر المؤمنین علی بن أبی طالب بمکة فی بیت الله الحرام لیلة الجمعة لثلاث عشرة لیلة خلت من رجب سنة ثلاثین من عام الفیل ولم یولد قبله ولا بعده مولود فی بیت الله الحرام سواه إکراما له بذلک ، وإجلالا لمحله فی التعظیم ».(30)
(امیر مؤمنان علیه السلام شب جمعه سیزده رجب ، سال سوم بعد از واقعه عام الفیل در داخل خانه خدا به دنیا آمد . کسی پیش از آن حضرت و بعد از آن در داخل خانه کعبه به دنیا نیامده است و این از فضائل اختصاصی آن حضرت است که خداوند به جهت بزرگداشت مقام او عطا کرده است) .
بنابر این که گفته شود کسی غیر از حضرت علی(علیه السلام) در خانه خدا متولد شده است ادعای پیش نیست و با تصریح علمای شیعه و اهل نمی سازد.
ثانیاً: اولین کسی که تولد حکیم بن حزام در خانه خدا را نقل کرده است، زبیر بن بکار متوفای(256هـ) است، قبل از او در هیچ کتابی از کتاب های اهل سنت؛ چنین روایت نقل نشده است و بعد از او نیز هر کس نقل کرده‌اند ، از او بوده است، ایشان در کتاب جمهرة نسب قریش در این باره چنین می نویسد : «حدثنا الزبیر قال وحدثنی مصعب بن عثمان قال : دخلت أم حکیم ابن حزام الکعبة مع نسوة من قریش ، وهی حامل بحکیم بن حزام ، فضربها المخاض فی الکعبة ، فأتیت بنطح حیث أعجلها الولاد ، فولدت حکیم بن حزام فی الکعبة علی النطح»؛(31) ( مادر حکیم بن حزام به همراه زنانی از قریش وارد کعبه شدند ، او که باردار بود ناگهان درد زایمان او را فراگرفت و فرزندش را به دنیا آورد).
نقد بررسی روایت فوق
زبیر بن بکار این روایت را از مصعب بن عثمان بن مصعب بن عروة بن الزبیر بن العوام نقل می کند که مبتلا به چند اشکال است :الف) مصعب بن عثمان مجهول است و در هیچ یک از کتاب های رجالی نامی از او برده نشده است ؛
ب) روایت مرسله است؛ چرا که مصعب بن عثمان ، ده ها سال بعد از این قضیه به دنیا آمده است ، چگونه می تواند از این قضیه خبر دهد ؟
ج) روایت مرسله به اتفاق علمای اهل سنت، از درجه اعتبار ساقط است و علماء به آن توجه نمی‌کنند، همانطور که نووی بر آن تصریح می‌کند: «المرسل حدیث ضعیف عند جماهیر المحدثین»؛(32) (حدیث مرسل نزد جمهور از محدثین ضعیف می‌باشد)
«مسلم نیشابوری» نیز در ابتدای کتاب خود (صحیح مسلم) در باره عدم حجیت حدیث مرسل چنین می‌نویسد: «وَالْمُرْسَلُ من الرِّوَایاتِ فی أَصْلِ قَوْلِنَا وَقَوْلِ أَهْلِ الْعِلْمِ بِالْأَخْبَارِ لیس بِحُجَّةٍ»؛(33) ( روایت مرسل هم در قول ما و در قول اهل علم از اخباری است که حجت نمی باشد).
د) این روایت از ساخته های خاندان زبیر و به ویژه زبیر بن بکار است که به خاطر دشمنی و زیر سوال بردن فضائل اهل بیت علیهم السلام و حضرت علی(علیه السلام) افسانه های بسیاری ساخته اند که از جمله آن‌ها همین قضیه حکیم بن حزام است است .
بنابراین ادعای که برخی مغرضین به امیر المومنین(علیه السلام)، مبنی بر اینکه حکیم بن حزام در خانه خدا متولد شده است، فاقد هرگونه ارزش علمی است. و این شبهات تنها برای این است که جایگاه و مقام امیرالمؤمنین (سلام الله علیه) را به نوعی تنقیص کنند.
پی نوشت:
(1). مناقب احمد بن حنبل»، ابن جوزی، ص 163 «استیعاب ابن عبدالبر»، ج 3 ص 51 ، مستدرک حاکم ج 3 ص 107(2). الشیخ المفید ، أبی عبد الله محمد بن محمد بن النعمان العکبری البغدادی (متوفای413هـ) ، الإرشاد فی معرفة حجج الله علی العباد ، ج 1 ، ص 55 ، تحقیق : مؤسسة آل البیت علیهم السلام لتحقیق التراث ، ناشر : دار المفید للطباعة والنشر والتوزیع - بیروت ، الطبعة : الثانیة ، 1414هـ - 1993 م
(3). شریف الرضی، محمد بن حسین، خصائص الأئمة علیهم السلام (خصائص أمیر المؤمنین علیه السلام) - مشهد، چاپ: اول، 1406 ق، ص39
(4). الطوسی، الشیخ ابوجعفر، محمد بن الحسن بن علی بن الحسن (متوفاى460هـ)، تهذیب الأحکام، ج 6 ص 19، تحقیق: السید حسن الموسوی الخرسان، ناشر: دار الکتب الإسلامیة ـ طهران، الطبعة الرابعة،1365 ش .
(5). ابن البطریق، عمدة عیون صحاح الاخبار فی مناقب إمام الأبرار، ص 24 ، مؤسسة النشر الإسلامی التابعة لجماعة المدرسین بقم المشرفة، جمادی الأولى 1407.
(6). الطبرسی، أبی علی الفضل بن الحسن (متوفاى548هـ)، إعلام الورى بأعلام الهدى، ج 1 ص 306، تحقیق و نشر: تحقیق مؤسسة آل البیت علیهم السلام لإحیاء التراث ـ قم، الطبعة : الأولى، 1417هـ .
(7). النیسابوری ، محمد بن عبدالله أبو عبدالله الحاکم (متوفای405 هـ) ، المستدرک علی الصحیحین ، ج 3 ، ص 550 ، تحقیق : مصطفی عبد القادر عطا ، ناشر : دار الکتب العلمیة - بیروت ، الطبعة : الأولی ، 1411هـ - 1990م .
(8). الذهبی ، شمس الدین محمد بن أحمد بن عثمان ، تذکرة الحفاظ ، ج 3 ، ص 1039 ـ 1040 ، ناشر : دار الکتب العلمیة - بیروت ، الأولی .
(9). السیوطی ، جلال الدین عبد الرحمن بن أبی بکر (متوفای911هـ) ، طبقات الحفاظ ، ج 1 ، ص410 ـ 411 ، ناشر : دار الکتب العلمیة - بیروت ، الطبعة : الأولی ، 1403هـ .
(10). الشیرازی ، إبراهیم بن علی بن یوسف أبو إسحاق (متوفای476هـ) ، طبقات الفقهاء ، ج 1 ، ص 222 ، تحقیق : خلیل المیس ، ناشر : دار القلم - بیروت .
(11). إبن خلکان ، أبو العباس شمس الدین أحمد بن محمد بن أبی بکر (متوفای681هـ) ، وفیات الأعیان وأنباء أبناء الزمان ، ج 4 ، ص 280 ، تحقیق : احسان عباس ، ناشر : دار الثقافة - لبنان .
(12). أبو الفداء عماد الدین إسماعیل بن علی (متوفای732هـ) ، المختصر فی أخبار البشر ، ج 1 ، ص 247 .
(13). تذکرة الخواص، ص 10
(14). السیرة الحلبیة، ج3، ص485
(15). أخبار مکة، ج 3 ص 226
(16). تاریخ موصل، کتاب الثالث عشر، ص 58
(17). سرح الخریدة، ص 3 و 15
(18). الفُصُولُ المُهمّة فی مَعرِفَةِ أحوال الأئمةِ، علی بن أحمد بن عبد اللَّه المکی المالکی المشهور بابن الصبّاغ (784-855 ق)، ج 1، ص 29.
(19). کفایة الطالب، ص 405-406
(20). نزهة المجالس، ص 159.
(21). مختصر المحاسن المجتمعة، ص156.
(22). اثبات الوصیة، ص 142
(23). مروج الذهب، ج 2 ص 273 .
(24). معارج الوصول، ص49.
(25). نظم درر السمطین، ص76.
(26). المراتب، ص 151
(27). منهاج السنة النبویة، المؤلف: تقی الدین أحمد بن عبد الحلیم ابن تیمیة الحرانی (المتوفی: 728 هـ)، المحقق: محمد رشاد سالم، الناشر: جامعة الإمام محمد بن سعود الإسلامیة، الطبعة: الأولی، 1406 هـ - 1986 م، ج 4، ص 147
(28). الشیخ المفید ، أبی عبد الله محمد بن محمد بن النعمان العکبری البغدادی (متوفای413هـ) ، الإرشاد فی معرفة حجج الله علی العباد ، ج 1 ، ص 55 ، تحقیق : مؤسسة آل البیت علیهم السلام لتحقیق التراث ، ناشر : دار المفید للطباعة والنشر والتوزیع - بیروت ، الطبعة : الثانیة ، 1414هـ - 1993 م
(29). الفصول المهمة، ص 29
(30) .کفایة الطالب، ص 405-406
(31). الزبیر بن بکار بن عبد الله (متوفای256هـ) جمهرة نسب قریش وأخبارها ، ج 1 ، ص 77 ،
(32). التقریب والتیسیر لمعرفة سنن البشیر النذیر فی أصول الحدیث، المؤلف: أبو زکریا محیی الدین یحیی بن شرف النووی (المتوفی: 676 هـ)، تقدیم وتحقیق وتعلیق: محمد عثمان الخشت، الناشر: دار الکتاب العربی، بیروت، الطبعة: الأولی، 1405 هـ - 1985 م، ج 1، ص 35
(33). صحیح مسلم، اسم المؤلف: مسلم بن الحجاج أبو الحسین القشیری النیسابوری، دار النشر: دار إحیاء التراث العربی - بیروت، تحقیق: محمد فؤاد عبد الباقی، ج 1، ص 30، باب 6 بَاب صِحَّةِ الِاحْتِجَاجِ بِالْحَدِیثِ الْمُعَنْعَنِ.
منبع: سایت ائمه اطهار(ع)
مقالات مرتبط
تازه های مقالات
ارسال نظر
در ارسال نظر شما خطایی رخ داده است
کاربر گرامی، ضمن تشکر از شما نظر شما با موفقیت ثبت گردید. و پس از تائید در فهرست نظرات نمایش داده می شود
نام :
ایمیل :
نظرات کاربران
{{Fullname}} {{Creationdate}}
{{Body}}